Een volgend leven voor verlichting en armaturen

Een aardig initiatief, maar Gied van Hoorn, managing director van stichting LightRec, beziet dergelijke acties met gemengde gevoelens. “Als dát het niveau is? We moeten véél groter gaan denken om werkelijk circulair te worden.”

Gied van Hoorn werkt al decennialang in de verlichtingsindustrie en maakte carrière in binnen- en buitenland, onder meer bij Philips en ERCO. Hij zag in die periode onder andere de opkomst van ledverlichting en de toenemende vraag naar de juiste manier van recyclen; niet alleen van gloeilampen en TL-buizen, maar ook van armaturen.

“Jarenlang was het een verantwoordelijkheid van de producent om reststromen op de juiste wijze in te zamelen. Daardoor hadden we tot een paar jaar geleden in Nederland zeven verschillende stichtingen, bijvoorbeeld voor het inzamelen van witgoed, van bruingoed en van zonnepanelen. Voor het inzamelen van lampen en armaturen is stichting LightRec in het leven geroepen: een initiatief van producenten en importeurs van energiezuinige lampen in Nederland. Bij deze stichting ben ik eerst bestuurder geweest en in 2015 directeur geworden.”

Goede recycleresultaten

Stichting LightRec is jarenlang succesvol verantwoordelijk geweest voor de inzameling en recycling van afgedankte verlichting. “De stichting heeft onder meer gezorgd voor de inzamelingsbakken bij doe-het-zelfcentra en supermarkten, heeft veel voorlichting gegeven op consumentenbeurzen zoals de Margriet Winterfair en de 50PlusBeurs en een campagne ontwikkeld voor de zakelijke markt om installateurs bewust te maken van hun omgang met reststromen.”

“Ook stimuleren we recyclebedrijven om verlichting en armaturen op de juiste wijze te verwerken door een deel van de reststromen op te kopen. De initiatiefnemers van LightRec zijn zich namelijk bewust van hun verantwoordelijkheid. Schadelijke stoffen als kwik of fluorescentiepoeder moeten netjes gerecycled worden en om dat te waarborgen, halen we het zelf uit de markt. Het glas van verlichting wordt gebruikt om nieuwe lampen van te maken.”

Er zijn inmiddels mooie resultaten geboekt. Het recycleresultaat van verlichting en armaturen is 85 procent en er is een verbrandingsresultaat van 7 procent: cijfers die nu al jarenlang gelijk zijn gebleven.

Stichting OPEN

In de afgelopen jaren is de bereidheid van consumenten en de professionele tussenhandel om afgedankte producten gescheiden in te leveren enorm gegroeid. Ook zijn de ingezamelde en gerecyclede volumes flink toegenomen. Mede daarom zijn de krachten van de zeven verschillende inzamelpartijen gebundeld: vanaf 2023 is Stichting OPEN verantwoordelijk gemaakt voor alle elektrische afvalstromen. Binnen Stichting OPEN behartigt een bestuurder benoemd door LightRec de belangen van de lichtindustrie: op dit moment is dat Gied.

Straatverlichting en verlichting van sportvelden bijvoorbeeld zijn dankbare objecten om te recyclen.

“Als stichting LightRec gaan wij ons nu de komende jaren hard maken om samen met de branche de productieketen zoveel mogelijk duurzaam en circulair te maken”, aldus Gied. “Ledlampen komen nog maar mondjesmaat terug, omdat die inmiddels een enorme levensduur hebben. Maar op het gebied van armaturen liggen mooie kansen. Straatverlichting en verlichting van sportvelden bijvoorbeeld zijn dankbare objecten om te recyclen: er zit aluminium in de armaturen en soms polyester of polycarbonaat.”

Circulaire keten

Ook Modernista, leverancier van duurzame verlichting van de buitenruimte, wil zich actief inzetten voor een circulaire keten. Mede-eigenaar Mieke Slingerland is samen met Gied in een stuurgroep gestapt van een project dat onderzoekt of het mogelijk is armaturen terug te geven aan de fabrikant. “Armaturen hebben een levensduur van zo’n twintig jaar”, aldus Gied.

“Maar ook daarna houden ze een bepaalde waarde, bijvoorbeeld door de kunststoffen die erin verwerkt zijn. Op dit moment vallen armaturen in de heel grote reststroom van elektronica, zoals TV’s, afwasmachines, laptops en computers. Daarin is de reststroom van de verlichtingsindustrie slechts een heel klein onderdeel. Als stuurgroep onderzoeken wij nu of het de moeite waard is die reststroom van met name armaturen uit de grote hoop te houden of te halen, zodat we deze apart kunnen inzamelen en verwerken.”

Mieke Slingerland is samen met Gied in een stuurgroep gestapt van een project dat onderzoekt of het mogelijk is armaturen terug te geven aan de fabrikant.

Slagingspercentage

Een idee van de stuurgroep is dat er met opdrachtgevers zoals gemeentes en provincies afgesproken zou kunnen worden, dat zij hun afgenomen armaturen na de gebruikstermijn weer volledig bij de fabrikant mogen inleveren. “We moeten bekijken of opdrachtgevers dat interessant vinden én of fabrikanten hun bedrijf zodanig kunnen inrichten dat zij met deze reststroom overweg kunnen. We zien momenteel al dat armaturen gerefurbished worden: een traditioneel armatuur wordt dan bijvoorbeeld geschikt gemaakt voor ledverlichting. Ik heb daar wat twijfels bij, omdat je daarmee een veel te groot armatuur blijft gebruiken. Ledverlichting kan met een kleiner armatuur toe, dus is het dan niet beter nu de oude armaturen te recyclen zodat je daarvan twee tot drie kleinere armaturen kunt maken? Soms is refurbishen een prachtige kans: kijk bijvoorbeeld naar de klassieke straatlantaarns in Amsterdam. Voor openbare verlichting langs snelwegen ben ik geneigd te zeggen dat we beter kunnen doorpakken en nu die armaturen kleiner moeten maken.”

Mieke Slingerland van Modernista is het hier niet geheel mee eens: “Natuurlijk is het een aardig idee om grotere armaturen te recyclen, zodat daarvan wellicht meerdere kleinere behuizingen gemaakt kunnen worden. De praktijk is alleen vaak dat er meerdere kleinere armaturen uit China voor in de plaats komen en het aluminium van het gerecyclede armatuur hoogstwaarschijnlijk gedowncycled wordt. Bij Modernista geven we er dan de voorkeur aan om te laten staan wat nog goed is en die behuizingen te zijner tijd daadwerkelijk te gebruiken om nieuwe armaturen te maken. Juist daarom willen wij ons nu verder verdiepen in die reststroom van armaturen.”

Als we het willen, is er heel veel mogelijk. Nú is de tijd om de grote stappen te gaan maken.

Zo zijn er voor iedere stap in het proces van verduurzaming voors en tegens te bedenken. Dát de stuurgroep resultaten gaat boeken, is wat Gied betreft zeker. “Het slagingspercentage is honderd procent! We vinden altijd wel wat. Al zou het alleen maar om de kappen gaan, om andere verpakkingsmethodes of om een duidelijker beschrijving om de armaturen zelf te kunnen repareren. Vijftien jaar geleden heeft de verlichtingsindustrie de ledlamp geïntroduceerd en daarmee is inmiddels een energiebesparing van 80 procent gerealiseerd. De levensduur van een ledlamp is bovendien van tienduizend naar honderdduizend uur gegroeid. Zo zie je maar: als we het willen, is er heel veel mogelijk. Nú is de tijd om de grote stappen te gaan maken.”