ArtEZ University of the Arts, Arnhem

“Een heel dankbare opdracht”, noemt Hugo Hendrickx van Buro Lichtontwerpers de opdracht voor ArtEZ in Arnhem. Door zijn lichtontwerp ervaren gebruikers het gebouw compleet anders en voelen zich zelfs fysiek beter. Hugo maakte in zijn ontwerp gebruik van de NYX 330 van Focus Lighting: een armatuur dat voor buiten is bedoeld, maar in zijn ontwerp ook binnen perfect tot zijn recht komt.

In Arnhem is ArtEZ University of the Arts gevestigd: de Nederlandse hogeschool voor de kunsten die in 2000 is ontstaan uit een fusie van meerdere kunstacademies, conservatoria en theateropleidingen. Hun opleidingen theater en dans zijn gehuisvest in een bijzonder gebouw: een atrium dat geheel ondergronds is gebouwd en alleen daglicht krijgt via het volledige glazen dak.

“Een opmerkelijk gebouw”, erkent Hugo Hendrickx, eigenaar van Buro Lichtontwerpers. “Het wordt ook wel het Theatrium genoemd. Maar het is van meet af aan een gebouw geweest waar men de sfeer niet plezierig vond. Dat had met allerlei factoren te maken, zoals licht, lucht, inrichting en akoestiek. Buro Lichtontwerpers is een aantal jaren terug gevraagd om onderzoek te doen naar licht in dit gebouw. Daaruit is uiteindelijk een aantal mooie opdrachten voortgekomen, waarmee we de sfeer voor de gebruikers van het gebouw aanzienlijk hebben verbeterd.”

Daglicht

Hugo brengt eerst het volledige pand met de verschillende gebruikers in kaart. “Rondom het atrium bevinden zich diverse studio’s, waarin veel gerepeteerd wordt. Ook vind je in het pand docentenkamers en kantoren met werkplekken. Hoe dieper je afdaalt in het pand, hoe minder daglicht je krijgt. Tijdens het onderzoek hebben we lux-metingen gedaan, maar vooral ook met gebruikers gesproken. Hoe stap je een ruimte binnen en wat ervaar je dan?” In het onderzoek Leefbaar Theatrium is onder meer vastgesteld dat gebruikers behoefte hadden aan meer (dag)licht op hun werkplekken.

Aansluitend aan het onderzoek heeft Hugo met zijn Buro Lichtontwerpers de opdracht in drie fases opgeknipt. In fase 1 zijn de docentenkamers en kantoren, die zich van hoog bovenin het pand tot ook helemaal onderin het gebouw bevinden, van een lichtplan op maat voorzien.

“We hebben daglicht nagebootst, dat de dynamiek van de dag volgt.”

“We hebben eerst gezorgd voor voldoende taaklicht op ieders bureau. Dat lijkt logisch, maar ook dit was niet goed op orde. Daarnaast hebben we de vaak wat rommelige ruimtes vol kleding en attributen een ruimtelijker gevoel gegeven, bijvoorbeeld door licht richting het plafond te laten schijnen. Ook hebben we via indirecte verlichting in een koof een daglichtoplossing aangebracht. Via een app kunnen gebruikers van deze ruimtes nu zelf bepalen welke lichtintensiteit en kleurtemperatuur zij op hun werkplek willen. We hebben daglicht nagebootst, dat de dynamiek van de dag volgt. ’s Middags is het licht dus anders dan vroeg in de ochtend.”

Stad bij nacht

In fase 2 heeft Buro Lichtontwerpers het atrium aangepakt. Het atrium is een verblijfsruimte, die een toegangspoort vormt tot alle andere ruimtes in het gebouw. ‘s Avonds, wanneer er bijvoorbeeld voorstellingen worden gegeven, doet het atrium dienst als foyer. “Voor het atrium hebben we het thema ‘Stad bij nacht’ gekozen”, vertelt Hugo.

“Het atrium is namelijk een heel levendige plek, waar letterlijk een soort straatje met lichtmasten doorheen loopt en dat zelfs een straatnaambordje heeft. Het gebruik van het atrium doet denken aan een stad, waarin verschillende groepen mensen hun weg vinden naar uiteenlopende activiteiten.”

“Het atrium is namelijk een heel levendige plek, waar letterlijk een soort straatje met lichtmasten doorheen loopt en dat zelfs een straatnaambordje heeft.”

Om het thema goed door te voeren, koos Hugo voor armaturen die normaal gesproken alleen als openbare buitenverlichting worden ingezet: de NYX 330 van de Deense fabrikant Focus Lighting, in Nederland geleverd en geplaatst door Modernista. “We hebben gekozen voor wandarmaturen en deze aan de stenen kolommen bevestigd, die helemaal tot beneden in het pand reiken. Zo creëert het armatuur ook ritme in de diepte, net als echte straatlantaarns.”

NYX330

De NYX-familie bestaat uit paaltop-, wand en bolderarmaturen in diverse groottes. Door de gesatineerde afscherming en de verdiept gemonteerde led-unit genereert dit armatuur een comfortabel lichtbeeld, zelfs bij lage lichtpunthoogtes. “De NYX 330 is zeer bepalend geworden in ons ontwerp”, aldus Hugo.

“Ik heb dit armatuur echt gekozen vanwege de vorm, de uitstraling en de bruikbaarheid in dit ontwerp.”

“Ik heb dit armatuur echt gekozen vanwege de vorm, de uitstraling en de bruikbaarheid in dit ontwerp. Ik wilde dan weliswaar vanwege het thema Stad bij nacht een armatuur uit de openbare verlichting, maar niet een puur praktisch of technisch armatuur. De NYX 330 ziet er prachtig uit én biedt de juiste mogelijkheden qua licht. Het licht is bijvoorbeeld dimbaar, wat heel belangrijk is in dit ontwerp. Overdag is het atrium namelijk totaal anders verlicht dan ’s avonds. De relatie met invallend daglicht en de donkerte van de avond vormen een belangrijk onderdeel van het plan. Ik ben blij dat we mede dankzij de inzet van de juiste armaturen zoveel hebben kunnen betekenen voor de gebruikers van het atrium. Het uitgangspunt van Buro Lichtontwerpers is namelijk altijd dat wij ontwerpen voor de mens. Beleving speelt daarbij een heel grote rol.”